Narty zjazdowe czy biegowe? Jak dobrać najlepsze?

Dlatego zakup nart to inwestycja długoterminowa. W większości przypadków są one bowiem używane zaledwie przez 20 dni w roku. Stare porzekadło narciarskie mówi, że przeciętna długość życia nart zjazdowych to 100 dni intensywnej jazdy. Daje to więc 5 lat użytkowania. Są to oczywiście wartości mocno przybliżone. Jedno jest jednak pewne. Dobrze wybrane narty odwdzięczą się na stoku, na trasie biegowej lub w górach podczas turystycznej wyprawy.

Od wędrówek do skoków, czyli kiedy wynaleziono narty?

Narciarstwo według badaczy znane jest już 9000 lat. Jednak pierwsze odnalezione narty pochodzą sprzed 3500 lat. Mają one 111 cm długości i szerokość pomiędzy 9,5 a 10 cm. W porównaniu z dzisiejszymi konstrukcjami są bardzo ciężkie. Wykonano je bowiem z drewna. Wykorzystywane były do wędrówek i polowań w głębokim śniegu, gdzie noga niewyposażona w nartę głęboko się zapada.

Pierwsze wzmianki o rozrywkach z użyciem nart pochodzą z XI wieku n.e. Wtedy to Harald, król Vikingów, organizował wyścigi na nartach. Przypominało to nieco dzisiejsze zawody w narciarstwie biegowym.

Ogromnym przełomem w konstrukcji nart był schyłek XIX wieku. Wtedy to norwescy drwale wygięli środkową część narty w górę. Dzięki temu pod wpływem ciężaru nie zapadała się ona w śnieg tak jak „płaski pierwowzór”. W tamtym okresie pojawiła się następna innowacja – zmienna szerokość narty. Na czubku 89 mm, w tali 70 mm, a w tylnej części 76 mm. Ich długość wynosiła od 200 do 250 cm. Ten sposób konstrukcji narty zagościł na kartach historii aż do roku 1990. Wtedy powstała pierwsza głęboko taliowana narta służąca do jazdy techniką „carvingową”.

Również w XIX wieku Mathias Zdrasky – Czech mieszkający w Austrii zrewolucjonizował podejście do nart. Chcąc spopularyzować kurorty alpejskie wymyślił nową atrakcję – zjazdy na nartach. Jednak długie konstrukcje opracowane w Norwegii, idealne na płaskie i lekko pochyłe tereny, nijak miały się do stromych, alpejskich stoków. Dlatego pan Zdrasky postanowił je skrócić. Efekt był piorunujący – narty okazały się o wiele zwrotniejsze. Ponadto jemu współcześni używali jednego kijka na wzór wiosła kajakowego. On stwierdził, że lepsze będą dwa kijki. Miał rację.

W międzyczasie nastąpił dynamiczny rozwój materiałów i techniki produkcji nart. Zaczęto m.in. wykorzystywać laminaty, włókno szklane i węglowe, dodano stalowe okucia krawędzi i rozwijano technologię wiązań narciarskich.

Jakie narty wybrać?

Pierwszą decyzją jaką należy podjąć jest wybranie dyscypliny narciarskiej. Od tego uzależniona jest konstrukcja nart, ich długość, rodzaj wiązań i butów.

Rodzina nart alpejskich:

• Narty zjazdowe – kategoria nart służących do różnych odmian narciarstwa alpejskiego – od slalomu, poprzez giganta i zjazd, aż po tradycyjne białe szaleństwo na stoku.
• Narty skiturowe – przeznaczone do uprawiania skitouringu, czyli turystyki łączącej podchodzenie i szybkie zjazdy. Są wyposażone w wiązania umożliwiające zarówno podnoszenie pięty i zablokowanie stopy jak w „zjazdówkach”.

Rodzina nart norweskich

• Narty biegowe sportowe – przeznaczone do uprawiania biegów narciarskich. Nadają się wyłącznie na przygotowane trasy z zaznaczonym torem jazdy.
• Narty śladowe – nieco szersze od nart sportowych. Umożliwiają jazdę na nieprzygotowanych trasach w terenie nizinnym i lekko pofałdowanym.
• Narty przełajowe (back-country) – odmiana nart śladowych. Są szersze, cięższe i posiadają metalową krawędź. Można ich używać w kopnym śniegu, trudnym, górzystym terenie. Wykorzystywane w narciarstwie przełajowym.

Narty zjazdowe – jakie wybrać?

Narty te wykorzystywane są do spokojnego szusowania na stokach narciarskich, ścigania się, wykonywania ewolucji w powietrzu czy zjeżdżania z alpejskich szczytów z zawrotnymi prędkościami.

Uwaga: współcześnie dominującą techniką jazdy jest carving i wszelkie poniższe porady dotyczą właśnie nart do takiej jazdy przeznaczonych.

Rodzaje nart zjazdowych

W każdym sezonie producenci wypuszczają nowe typy nart. Udoskonalają istniejące już konstrukcje lub reklamują zeszłoroczne modele jako innowacyjne. Istnieją jednak cztery grupy nart zjazdowych, które niezmiennie królują na stokach i co sezon pojawiają się w ofercie wszystkich firm.

Uwaga: wartości podane przy nazwie to typowe szerokości narty pod butem. Na przykład narty 110/78/105, mają z przodu 110 mm szerokości, pod butem 78 mm, a z tyłu 105 mm.

1. Allround (70 – 80) – bardzo uniwersalne i najpopularniejsze. Tak samo słuchają zaawansowanego jak i początkującego narciarza. Nie pozwalają osiągać zawrotnych prędkości, ale nadrabiają to zwrotnością i łatwością w prowadzeniu. Są więc idealnym kompanem na kilkudniowy, rekreacyjny wyjazd w góry.
2. Race (60 – 70) – również bardzo popularne, choć nie tak jak Allround. Wbrew nazwie niekoniecznie muszą służyć do wyścigów. Są przeznaczone dla ambitnych narciarzy, którzy chcą nieco poszaleć na stoku. Umożliwiają one bowiem szybką jazdę. Aby jednak wykorzystać ich potencjał konieczna jest świetna technika i siła narciarska. Dzielą się na bardzo zwrotne slalomowe (SL) i nieprawdopodobnie szybkie gigantowe (GS).
3. Allmountain (80 – 100) – najszersze ze wszystkich. Pozwalają na jazdę nie tylko na ubitym stoku, ale również na zabawę poza wyznaczoną trasą. Są przez to wolniejsze od dwóch poprzednich, a ich promień skrętu jest stosunkowo duży. Ich ekstremalna odmiana to narty Freeride (nawet 120). Są one bardzo szerokie i służą do jazdy w głębokim puchu. Często wykorzystywane w skitouringu (z odpowiednimi wiązaniami).
4. Freestyle – wykorzystywane do zabawy w snow parku. Można na nich wykonywać najróżniejsze ewolucje na wszelkiej maści hopkach, rurach, boxach, half-pipe’ach i innych urządzeniach o dziwnych nazwach.

Narty – jaka długość?

Narty służące do rekreacyjnej jazdy na stoku powinny być o ok. 10 – 15 cm krótsze niż wzrost użytkownika. Podobnego rozmiaru powinni szukać fani zwrotnych „slalomek”. Natomiast narty gigantowe i allmountain powinny w przybliżeniu pokrywać się ze wzrostem lub być dłuższe o kilka cm.

Ogólna zasada mówi, że dłuższe narty są stabilniejsze i mają większy promień skrętu, a krótsze są o wiele zwrotniejsze (mniejszy promień skrętu). Wraz ze zdobywaniem doświadczenia można wybierać narty nieco dłuższe, aż do momentu znalezienia idealnego rozmiaru. Najwięksi fanatycy zimowego szaleństwa mają kilka różnych rodzajów nart o rozmaitych wymiarach.

Jaka szerokość nart?

Narty szersze są o stabilniejsze, wolniejsze i pozwalają na jazdę po nieubitych trasach. Węższe odpowiedniki są natomiast zwrotniejsze i szybsze, ale jazda poza stokiem kończy się nurkowaniem w śniegu.

Z szerokością narty wiążę się ponadto pojęcie taliowania. Oznacza ono różnicę pomiędzy szerokością na końcach i pod butem. Im taliowanie jest większe tym narta jest zwrotniejsza.

Co to jest promień skrętu?

Krawędź narty carvingowej jest wycinkiem okręgu. Promień tego okręgu jest właśnie promieniem skrętu. Jest to jednak wyłącznie sucha teoria, bo w praktyce promień skrętu jest uzależniony od nacisku na nartę. Gdy będzie on większy promień skrętu będzie mniejszy i odwrotnie, mniejszy nacisk na nartę to większy promień skrętu.

Twardość narty

Narty bardzo twarde lepiej i szybciej reagują na polecenia narciarza, i zmieniają kierunku jazdy. Aby skręcić potrzebna jest jednak duża siła. Narty miękkie łatwiej jest wprowadzić w zakręt i dzięki temu wybaczają wiele błędów. Z tego powodu są również mniej stabilne na twardym podłożu, lodzie.

Sztywność narty

Sztywniejsza narta zachowuje się przewidywalnie przy wysokich prędkościach i zapewnia dobre prowadzenie. Jednocześnie do zmiany kierunku potrzebna jest dobra technika i duża siła.

Wiązania narciarskie – wybór i regulacja

Większość nart jest wyposażona w wiązania przez producenta. Jest to najlepszy wybór, bowiem wiele modeli jest przeznaczonych wyłącznie dla konkretnego ich rodzaju. Ponadto należy idealnie zgrać parametry wiązań i narty. Nie jest to łatwe, dlatego w tej kwestii dobrze jest zaufać producentowi.

Dobrze wyregulowane wiązania powinny się wypiąć w trakcie upadku, a trzymać nogę podczas szybkich, dynamicznych skrętów. Ustawianie polega na wybraniu odpowiedniej siły wypięcia narty podawanej w jednostkach DIN. Siła ta zależy od wzrostu narciarza, jego wagi i długości skorupy buta. Dlatego najlepiej skorzystać z tabeli, szeroko dostępnych kalkulatorów lub pomocy serwisu.

Jakie narty dla początkujących?

Podsumowując idealny model dla początkującego to narty, które wybaczają błędy. Powinny one posiadać następujące cechy:

• Typ Allround o długości 15, maksymalnie 20 cm mniejszej od wzrostu.
• Promień skrętu 13-15 m
• Miękkie lub średnio-twarde
• O niskiej sztywności

Jakie narty dla dzieci?

Instruktorzy zgadzają się w jednym – narty dla dzieci powinny być nawet 20-30 cm krótsze niż wzrost dziecka. Pozwoli to na bezproblemową i bezpieczną naukę techniki. Gdy dziecko będzie nabierało doświadczenia można wybierać narty nieco dłuższe. Nie warto jednak kupować nart dłuższych niż odległość brody dziecka od podłoża.

Jak dbać o narty?

Poniżej podane jest kilka zasad, których stosowanie pozwoli na wydłużenie żywotności nart i niezmienne cieszenie się jazdą w trakcie każdego zjazdu. Tak więc należy:

• regularnie smarować narty
• regularnie ostrzyć krawędzie we własnym zakresie lub w serwisie
• regularnie szlifować ślizgi w serwisie
• po sezonie „skręcić” nastawy DIN do zera, aby nie zostawić naprężonej sprężyny na kilka miesięcy

Po co smarować narty? Po co ostrzyć…

Smar w nartach spełnia tą samą funkcję co w każdym innym sprzęcie – ułatwia poślizg. Dzięki temu można osiągać wyższe prędkości i śnieg nie przykleja się do ślizgów. Regularne smarowanie ponadto przedłuża żywotność nart.

Stępianie się krawędzi nart jest naturalną konsekwencją jazdy. Technika carvingowa mocno zużywa krawędź narty, tępi ją. Ta krawędź powinna niczym brzytwa przecinać śnieg czy lód na stoku. Jej regularne ostrzenie nie tylko poprawi komfort jazdy, ale również ochroni przed problemami w przyszłości. Bardzo mocno zużyte krawędzie ciężko przywrócić do stanu „używalności”.

Częstotliwość szlifowania ślizgów należy uzależnić od terenu, po którym się zjeżdża. Materiał na dole nart łatwo zarysować wjeżdżając na malutkie kamienie czy drobiny lodu. Gdy wgłębienia w ślizgu będą głębokie to łatwość prowadzenia nart, komfort jazdy spadną i konieczne będzie ich szlfiowanie.

Ostatnia rzecz dotyczy wiązań i regulacji wypięcia narty. Odbywa się to przy pomocy sprężyny zamontowanej w wiązaniu. Pozostawienie jej naciągniętej przez kilka miesięcy poskutkuje zmianą jej właściwości. Wtedy trzeba będzie ponownie, tym razem eksperymentalnie, znaleźć odpowiednią nastawę DIN, bowiem teoretyczne wartości już nie będą zgodne z rzeczywistymi.

Narty biegowe – jakie wybrać?

Narty biegowe nie są w Polsce popularne. Powoli się to zmienia, jednak niewielka ilość profesjonalnie przygotowanych tras nie zachęca do podejmowania tej aktywności. Jednak do rekreacyjnej lub turystycznej jazdy nie są one potrzebne. Tutaj wystarczające są dobre chęci, narty, kijki i buty.

Jak dzieli się narty biegowe?

1. Zawodnicze – przeznaczone do startów na poziomie zawodowym na profesjonalnie przygotowane trasy
2. Sportowe – wykorzystywane zarówno na amatorskich zawodach jak i do treningów. Również na profesjonalnie przygotowanych trasach
3. Fitness – odmiana nart sportowych przeznaczone dla osób wykorzystujących narciarstwo biegowe jako rodzaj zimowej aktywności i treningu, a nie rodzaj rywalizacji sportowej. Można je wykorzystywać wyłącznie na przygotowanych trasach.
4. Rekreacyjne – szersze od poprzednich, dzięki czemu można je również wykorzystać poza przygotowaną trasą, ale jedynie w stosunkowo łatwych warunkach. Szerokość ta poprawia stabilność i obniża osiągane prędkości. Dlatego są one polecane w szczególności początkującym.
5. Back country – najszersze i z reguły krótsze od pozostałych. Często ze stalowymi krawędziami. Przeznaczone do jazdy w ciężkim terenie. Również polecane początkującym.

Różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami dotyczą ich konstrukcji, zastosowanych materiałów i ceny.

Technika jazdy

Wyróżnia się dwa podstawowe style – łyżwowy i klasyczny. Pierwszy jest spotykany prawie wyłącznie wśród zawodników. Umożliwia bowiem osiąganie wyższych prędkości niż styl klasyczny. Jednocześnie wymaga lepszej techniki i kondycji. Ponadto ciężko znaleźć na rynku narty przeznaczone do stylu łyżwowego, które mogą być wykorzystywane turystycznie. Prawie wszystkie są przystosowane wyłącznie na przygotowane trasy.

Całkiem inna sytuacja ma się ze stylem klasycznym. Jest on bardzo intuicyjny, polecany początkującym. Po złapaniu odpowiedniego rytmu można leniwie połykać kolejne kilometry. Narty rekreacyjne i back country to w 99% konstrukcje przeznaczone właśnie do stylu klasycznego.

Jaka sztywność nart będzie odpowiednia?

W przypadku nart biegowych to sztywność, a nie długość jest kluczowa. Narty za miękkie będą w technice klasycznej stawiały niepotrzebny opór przy kolejnych krokach, a w łyżwowej nie zapewnią odpowiedniej dynamiki wybicia. Narty za sztywne będą za słabo dociśnięte co w obu technikach objawi się ślizganiem i zjeżdżaniem nart, w szczególności na oblodzonych fragmentach trasy.

Wybierając odpowiedni model należy kierować się wyłącznie zaleceniami producenta. Sztywność narty jest bowiem uzależniona od konstrukcji i użytych materiałów. Podawane są one jako zakres wagi zalecanej dla danego modelu np. 70-85 kg.

Lepiej jest być w dolnym czy górnym zakresie wagi? Waga zbliżona do maksimum ułatwia uginanie narty i dlatego ten wybór jest polecany osobom starszym, dzieciom, turystom i wszystkim, którzy traktują narty biegowe wyłącznie rekreacyjnie.

Wybranie modelu, gdzie jest się w dolnym zakresie wagi skutkuje koniecznością użycia większej siły do ugięcia narty. W efekcie jazda jest dynamiczniejsza i szybsza. Jednak osoby ze słabymi nogami i niedostateczną techniką będą się jedynie niepotrzebnie męczyć. Dlatego modele takie są wykorzystywane przez osoby planujące starty w zawodach.

Model, gdzie waga narciarza jest mniej więcej w środku zakresu to wybór idealny dla osób uprawiających regularnie sporty inne niż narciarstwo biegowe, którzy jazdę, albo lepiej bieganie, na nartach chcą wykorzystać jako formę treningu.

Narty biegowe – jaka długość?

Pytania, które narty i jak dobrać długość nart znalazły odpowiedź w punkcie o sztywności. Niemniej wątpliwości nadal mogą mieć osoby ważące dużo w stosunku do swojego wzrostu. Wtedy standardowe modele są po prostu za długie. W takiej sytuacji należy poszukać nart wśród modeli krótszych i sztywniejszych, o rozmiarze odpowiednim do wzrostu, czyli ok. 10, 15 cm więcej niż wysokość ciała.

Niektórzy producenci stosują dodatkowy podział na modele soft, medium i hard. Podział ten określa sztywność narty w stosunku do długości. Modele soft są bardzo miękkie, hard bardzo twarde, a medium gdzieś pomiędzy nimi.

Łuska czy smarowanie?

Dylemat ten dotyczy wyłącznie stylu klasycznego – narty do „łyżwy” nie posiadają łuski. Łuska to specjalne wyżłobienia w narcie uniemożliwiające jej zsuwanie się w trakcie wykonywania kroku. Tą samą funkcję spełniają specjalistyczne smary „na odbicie” nakładane na ślizgi. Nie są one polecane amatorom. Należy bowiem stosować różne smary na różne rodzaje śniegu, temperaturę i inne warunki. Poza tym idealne smarowanie to „sztuka tajemna” znana tylko nielicznym.

Smarować należy również narty z łuską. Z tą różnicą, że tutaj smar nakłada się wyłącznie na ślizg mający ciągły kontakt ze śniegiem. Nie jest to jednak wyspecjalizowany smar „na odbicie” wymagający wyrafinowanej techniki nakładania.

Wyjazd na narty – jak się przygotować?

Na początek należy obiektywnym okiem spojrzeć na swoją kondycję fizyczną. Jazda na nartach jest wysiłkiem fizycznym. Wymaga więc od adepta przynajmniej minimalnej siły, wytrzymałości i wydolności. Dlatego aby na jeden zjazd nie przypadało kilka godzin w restauracji pod stokiem, warto wcześniej się przygotować. Jeśli ktoś regularnie uprawia jakiś sport, a może to być piłka nożna, kolarstwo, bieganie, crosffit, może z tego „etapu” zrezygnować.

Jeśli aktywność na nartach ogranicza się do kilku godzin na stoku w całym sezonie to również nie ma konieczności wykonywania specjalistycznego treningu. Natomiast w sytuacji gdy ktoś planuje dłuższy wyjazd warto już w jesieni rozpocząć spokojne przygotowania. Powinny się one opierać na treningu kondycyjnym (np. bieganie) i treningu siłowym. Jednak siłownia niekoniecznie jest tutaj potrzebna. W domu można zbudować wystarczającą siłę takimi ćwiczeniami jak: przysiady, wykroki, wspięcia na palce, pompki, podciąganie itp.

Pierwszy wyjazd na narty – gdzie, kiedy, jak?

Osoby stawiające pierwsze kroki mają przed sobą trzy drogi w kwestii nauki techniki.

1. Nauka z instruktorem
2. Nauka ze znajomym
3. Nauka samodzielna

Pierwsza opcja pozwoli na bardzo dobre opanowanie techniki w stosunkowo krótkim czasie. Jeśli ma się ambicje zawodnicze lub po prostu chce być najlepszym jest to doskonały wybór.

W drugiej metodzie nauczycielem jest osoba umiejąca jeździć, ale bez doświadczenia i uprawnień instruktorskich. Owszem, nauczy ona jazdy na nartach, ale nie uda się wystrzec pewnych błędów technicznych, które być może ona sama powiela.

Ostatni sposób zabiera zdecydowanie najwięcej czasu. Trzeba bowiem szukać różnych sposobów jazdy, technik, wystrzegać się różnych błędów. Ponadto efekt nie należy do najlepszych – większe lub mniejsze błędy na pewno się wkradną.

Na koniec uwaga najważniejsza – na naukę jazdy na nartach nigdy nie jest za późno. Może być co najwyżej za wcześnie. W zasadzie uczyć się można już od około 3 roku życia, aż do… Nie ma górnej granicy. Górną granicą jest chęć nauki.

Gdzie jechać za pierwszym razem?

Stoki należy wybierać ostrożnie. Najlepsze będą tutaj bardzo łatwe trasy.. Dobrym wyborem jest wyjazd do „centrów” jak np. w Białce Tatrzańskiej, gdzie jest wiele tras o różnych stopniach trudności. Od najłatwiejszych do bardzo wymagających.

Jednym zdaniem…

Najlepiej uczyć się jazdy z instruktorem, przygotowania zacząć kilka miesięcy wcześniej, a za cel obrać duży kompleks narciarski.